Caz / Jazz Tarihi 3

12/10/2017

Caz tarihinin 3. bölümünde göçe zorlanmış ve köleleştirilmiş Afrikalı insanların, karşılaştığı yeni kültürleri etkileyerek, yeni bir müzik türünün tohumlarının atılıyor olmasına dair bazı ip uçlarını bir araya getirebiliriz.

Caz tarihinin 2. bölümünü okumak için buraya tıklayabilirsiniz.

Büyük Göç

Bu göçle ortaya çıkan, Amerikan kültürü değildi, büyük ölçüde Batı Afrika kökenliydi. Köle ticareti, yerinden sökülmüş Afrika uygarlığını zorla Avrupa kültürüyle karıştırmış; ve bambaşka bir iklimde yaşamak durumunda bırakmıştı. Ortaya son derece ilginç bir sonuç çıktı: Caz. "Yeni" bir "Dünya" da, kendi kendisini keşfetmeye çalışan; iki eski uygarlığın birlikte var ettiği bir melez...

Köle ticareti, yüz binlerce Senegalli'yi Yoruba'yı, Dahomayli 'yi, Ashanti'yi; her yıl birlikte yurtlarından koparıp, Kuzey ve Güney Amerika'nın, Karayipler'in tütün ve pamuk sanayiinin ortasına bırakmıştı.

Tıpkı köleler gibi, köle sahiplerinin kültürleri de farklıydı. Katolikler, -Portekizliler, İspanyollar ve Fransızlar- Batı Afrika kültürünü, dansetmeyi ve davul çalmayı yasaklayan protestan İngilizlere oranla çok daha özgür bıraktılar.

Bütün bu çatışmalar caza yansıdı. İçiçe geçmiş Afrika ve katolik örfleri, Protestanların bir takım budamalarından geçerek ilk ritmik ayinleri başlattı. Batı Afrika ve Katolik örfleri bazen o kadar içiçe geçti ki; St. Patrick Yortusu'nda davul çalan kölelere rastlanmaya başladı. Bir dinin örfüne bir başka ritüel karışıyordu artık.

Devrim öncesi Küba'da Afrika dansları çok yaygındı. Rumba, kongo, mambo, Cha-Cha, hep Afrika kökenli dansları. Trinidad'ın calypsosu Batı Afrika kökenliydi. Martinik'deki Fransız ve Batı Afrika kültürlerinin karışımı ise, New Orleans 'dakine benzeyen yanları ile, cazın ilk zamanlarını andıran bağımsız bir müzik olarak gelişmişti.

Afrika Ritmi

Yeni Dünya'ya zincirlenerek getirilen Afrikalı'ların, farklılıkları yanı sıra pek çok ortak yanları da vardı. Batı Afrika müziğinde ritim; melodi ve armoni üzerinde egemen bir konumdaydı, tıpkı Avrupa müziğinde olduğu gibi. Nitekim Afrika ve Avrupa müziklerindeki başlıca ilkeler, aynı şarkıda yer alacak kadar birbirine yakındı.

Konuşulan dillerin ses perdelerindeki, tonlamalarında ki farklılıklar kadar kullanılan sözcükler de Avrupa müziği geleneğinde hiç olmayan incelikleri getiriyordu. Örneğin falsetto gibi notaları bir korist berraklığında seslendirmek yerine biraz esnetmek, kaydırmak gibi.

Davul korolarının ve vurmalı çalgıların Afrika dinsel törenlerindeki önemi, yüzyıllardan süzülerek Batı'da hiçbir zaman düşünülemeyecek birbirini örten hafifçe düşük, üçüz ses gruplarıyla son derece gelişmiş bir ritm duygusu yaratmıştı.

Elbette bunlardan hiç biri tek başına cazı ortaya çıkarmadı. Ama rastlantılar zinciri halinde oluşturdukları kimya olmasaydı, caz hiç bir zaman doğmayacaktı.

Bu bilgilerin size bir şeyler kattığını düşünüyorsanız beğenebilir, bültenimize abone olabilir, sosyal medyada takip edebilir ya da yorumlar bölümünde düşüncelerinizi paylaşabilirsin.

Bu yazıları oluşturmaya devam edebilmemiz için işine yaradığını, bilmemiz gerekiyor. Keyifli çalışmalar...