Çağlar Boyunca Gitar ve Gitar Çalma Yaklaşımları

Çağlar Boyunca Gitarın Evrimleşmesi

4/14/2017

Yazar

Bülent Atalar

Gitar çalışmalarını derinleştirmek isteyen kişilerin, en büyük problemlerinden biriside nereden başlamaları gerektiğini bilememeleridir. Gün içerisinde, belkide saatlerce kucağında ve kalbine yakın bir konumda duran gitarın, şu anki haline gelene kadar geçirdiği değişimleri öğrenmek iyi bir başlangıç noktası olabilir. Derlediğimiz bu yazı gitar çalışmalarının derinleşmesine yardımcı olacaktır.

Gitarı andıran bir enstrümanın 1500'den önce, Rönesans sırasında Avrupa'nın Akdeniz bölgesinde var olduğu bilinmektedir. 13. ve 14. yüzyıldan kalma betimlemeler kuş tüyü bir pena ile çalınan '8' şeklinde bir enstrümanın varlığını gösterir. Yine bu döneme ait bazı kaynaklar guitarra latina adlı bir Latin gitarından bahseder.

Gitar için müzik içeren ilk kitapların tarihi 16. yüzyıla kadar uzanır. Bu kitaplarda her üç veya dört telli de unison bir biçimde akort edilen çiftlerden oluşmak üzere dört telli bir gitardan söz edilir. En alt tel bazen bir oktavlık bir aralıkla akort edilirken, en üst tel çoğunlukla tektir.

16. yüzyılda beş telli gitarlar da ortaya çıkmıştır. İlk gitarlarda sap, kafası düz bir şekilde yerleştirilmişti ve akort burguları (friction pegs) arkadan ayarlanıyordu. Bu tip gitarın klavyesi enstrümanın göğsü ile aynı seviyedeydi ve 8 ila 10 arasında bağırsak ile bağlanarak yapılmış perdeleri (fret) vardı.

Gövdesi bugünün standartlarına göre daha küçük ve daha az kıvrımlıydı. Sırtı bombeli veya düzdü ve ses deliği (soundhole) dekoratif bir parşomen veya ağaç işlemeyle kaplanmıştı. Bu tip gitarların kırılgan yapıda olması, değişen modalar, farklılaşan akortlama şekilleri ve metal tellerin kullanımı pek çok enstrümanın yok olmasına veya değişime uğramasına neden olmuştur.

Vihuela

16. - 17. yüzyıllarda gitarın ilk hallerinden daha üstün olduğu düşünülen bu popüler enstrüman için çok sayıda eser yazılmıştır. Gitara benzeyen büyük bir gövdesi ve düz bir sırtı vardır. İlk lavtalarda olduğu gibi, çiftler halinde sıralanmış on iki tel G-C-F-A-D-G notalarına akortlanmıştır. Gitarın gelişimi 17. yüzyılda Vihuelanın ortadan kalkmasına neden olmuştur. Şu anda tüm dünyada sadece 2 adet orijinal Vihuela olduğu sanılmaktadır.

16. yüzyıl Gitarı

Bu gitar 1580-1600 yılları arasında yapılmıştır. ve 16. yüzyıldan günümüze kalan çok az sayıda gitardan biridir. Büyük oranda restore edilmiştir. Gitarın 5 çift teli, ladinden yapılma göğsü ve sap etrafına bağlanmış on adet bağırsak perdesi bulunmaktadır. Süslenmiş klavye ve sap kafasında örgü şeklinde kakmalar mevcuttur. Bu tip kakma işlemlerinin bir benzeri 1581 yılında Belchior Dias tarafından küçük bir Portekiz gitarında da kullanılmıştır.

1627 Chittara Battente

Çağlar Boyunca Gitarın Evrimleşmesi - 1627 Chittarra Battente

Giorgio Sellas imzalı bu enstrümanın benzerlerinden daha çok ses çıkarmasına olanak veren metal telleri vardır. Kuş tüyü bir pena ile çalınmaktaydı ve metal perdelere sahipti. Bu örneğin sedeften bir klavyesi, gövde ve sap üzerinde fil dişi kakmaları bulunur. Bombeli sırtı ise yaprak deseni kakmalı abanoz şeritlerden oluşur.

1641 Renè Voboam

Çağlar Boyunca Gitarın Evrimleşmesi - 1641 Rene Voboam

Bu enstrüman 17. yüzyılda Paris'te yaşamış olan Fransız gitar ustası Renè Voboam'a atfedilen son örneğin bir kopyasıdır. Voboam gitarlarının üretimine 17. yüzyılda ailenin diğer üyeleri tarafından devam edilmiştir. Bu gitarın klavyesinde yaprak süslemeleri, ses deliğinde ise yıldız desenlerine sahip üç boyutlu bir rozet vardır. Gövde abanoz ve kemik kakmalar kaplumbağa kabuğu kaplamalarla birlikte kullanılmıştır.

1688 Stradivari

Bu, Cremonalı meşhur İtalyan keman ustası Antonio Stradivari (1644-1737) tarafından yapılmış ve günümüze kadar ulaşabilmiş iki gitardan biridir. On sekiz perdelidir ve çok uzun bir klavyeye sahiptir. Hem gövde hemde sap akça ağaçtan yapılmış, klavye ise abanoz ile kaplanmıştır. Klavyenin üstünde yer alan armanın bulunduğu göğüs ladindendir. Köprü etrafındaki geniş süslemeler zamanla kaybolmuştur.

1760 Jean Salomon

Fransız gitar yapımcısı Jean Salamon Paris'te yaşamıştır. Bu enstrüman, gitarın şekil ve boyutlarında ancak küçük değişikliklerin yapılabildiği muhafazakar dönemin sonlarına doğru imal edilmiştir. 18. yüzyılın ikinci yarısında bir grup imalatçı gitara kalın E telini de eklemeye başlamışlardı. Bu dönemde İspanya'da yelpaze destek (fan bracing) sistemi kullanılmaya başlanmış ve 1870'lerde İspanya hariç bütün Avrupa ülkelerinde çift teller yerini giderek altı tek tele bırakır olmuştur.

20. yüzyılda Gitar

Gitar 20. yüzyıl boyunca kendini dünyanın en popüler müzik enstrümanı olarak kabul ettirmiştir. Gitar son derece uyarlanabilir, portatif ve çekici bir enstrümandır; çok yönlülüğü onun sınırsız bir çeşitlilikte kullanılabilmesini sağlamıştır.

Telli enstrümanlar arasında, aynı anda hem akorların hem de melodilerin çalınmasına olanak veren en pratik enstrümanlardan biridir. Gitarın sesi dünyanın bütün ülkelerinde eşsiz bir form ve tür çeşitliliği ile duyulabilir. Bu, ev yapımı enstrümanları çalan etnik müzisyenlerden, gelişmiş bilgisayar sistemleri ile çalışan ve geniş bir malzeme dağarcığından yararlanan kompozitörlere kadar geniş bir yelpazeye yayılmıştır.

Modern Gitar

Geçtiğimiz 150 yıl boyunca gitar köklü değişikliklere uğramıştır. Düşük ses şiddetine sahip narin bir salon enstrümanıyken, günümüzde geniş bir çeşitlilikte ses rengi ve dinamiğine sahip bir enstrümana dönüşmüştür. Bazı modern tasarımlar kültleşerek moda haline gelmiş, tüm yaş ve kültür düziyindeki insanlar için müzikal anlatımın başlıca öğelerinden biri olmuştur.

Gitarın kökenleri antik dünyada geliştirilmiş bir grup telli ensrümana dayanır. Bek kısmı oyuk ilk gitarlar Rönesans sırasında İtalya ile İspanya'da ortaya çıkmış ve o tarihten günümüze kadar tüm Avrupa'da giderek daha yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.

19. yüzyılda ortaya çıkan modern klasik gitarın doğduğu yer İspanya'dır. Yine bu dönem Kuzey Amerika'da çelik telli (steel- string ), düz göğüslü ( flat- top ) ve bombeli göğüslü ( archtop ) gitarların gelişimine tanık olunmuştur.

Elektro-gitarlar ise 1930'larda müzik enstrümanlarının amplifikasyonu ile ilgi deneysel çalışmaların sonucunda ortaya çıkmıştır. 20. yüzyıl boyunca gitarın tüm dünyada artan popüleritesi, ses kayıt ve film teknolojisindeki gelişmeler ile aynı zamana denk gelmiş ve bu eğilimler enstrümanın öne çıkmasında etkili olmuştur.

Çağlar Boyunca Gitarların Evrimleşmesi sürecini okuyarak, çaldığın enstrümanı daha yakından tanımış olacaksın.

Bu yazının sana bir şeyler kattığını düşünüyorsan beğenebilir, bültenimize abone olabilir, sosyal medyada takip edebilir ya da yorumlar bölümünde düşüncelerini paylaşabilirsin.

Bu yazıları oluşturmaya devam edebilmemiz için işine yaradığını, bilmemiz gerekiyor. Keyifli çalışmalar...